Decyzja o zbyciu udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) rzadko jest podejmowana w sposób impulsywny. Wspólnicy najczęściej kierują się różnorodnymi motywami, które mogą obejmować chęć wyjścia z działalności, potrzebę płynności finansowej lub zmiany w strategii inwestycyjnej. Niemniej jednak, proces ten nie jest prosty i wiąże się z różnymi ograniczeniami prawno-umownymi.
Zbycie udziałów krok po kroku
Zbycie udziałów, to procedura która składa się z kilku strategicznych etapów. Zanim przystąpimy do transakcji, zaleca się:
- Sprawdzenie umownych ograniczeń – Należy zweryfikować postanowienia umowy spółki oraz dodatkowe umowy między wspólnikami, które mogą wprowadzać regulacje dotyczące zbywalności udziałów (art. 183 Kodeksu spółek handlowych).
- Analiza przepisów prawnych – Zapoznaj się z obowiązującymi przepisami, które mogą wpływać na możliwość zbycia udziałów, głównie Kodeksem spółek handlowych.
- Uzyskanie zgody – Jeśli umowa spółki tego wymaga, konieczne będzie uzyskanie zgody na zbycie udziałów (art. 184 § 1 Kodeksu spółek handlowych).
- Wycena udziałów – Przeprowadzenie wyceny udziałów jest kluczowe dla ustalenia ich wartości rynkowej.
- Zawarcie umowy zbycia – Umowa powinna być sporządzona w formie pisemnej z notarialnym poświadczeniem (art. 180 § 1 Kodeksu spółek handlowych).
- Zawiadomienie spółki – Spółka musi zostać poinformowana o przejściu udziałów, co jest kluczowe dla uznania nowego wspólnika (art. 184 § 2 Kodeksu spółek handlowych).
- Dokonanie zgłoszeń – Zgłoszenie zmian do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS) oraz Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR) (art. 19 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym).
- Zapłata podatków – Należy uiścić odpowiednie zobowiązania podatkowe związane z transakcją.
Wymogi formalne
Umowa dotycząca zbycia udziałów powinna być sporządzona w formie pisemnej, poświadczonej notarialnie. Należy również pamiętać, że zbycie udziałów za pośrednictwem platformy internetowej (np. S24) jest możliwe gdy Spółka została założona za pośrednictwem tejże platformy.
Umowne ograniczenia zbycia
Ograniczenia w zbywaniu udziałów mogą wynikać z postanowień umowy spółki. Powszechnie stosowane regulacje to w szczególności:
- Prawo pierwszeństwa nabycia (art. 14 Kodeksu spółek handlowych) – Inni wspólnicy mają możliwość nabycia udziałów przed osobami trzecimi.
- Prawo pierwokupu (art. 592 Kodeksu cywilnego) – Dotyczy zbycia udziałów w drodze sprzedaży oraz wymusza na sprzedającym zawarcie umowy warunkowej z potencjalnym nabywcą.
- Ograniczenia dotyczące nabywcy – Umowa spółki może zawierać wymagania co do osoby nabywcy udziałów.
Zgoda spółki na zbycie udziałów
Choć z treści art. 184 § 1 Kodeksu spółek handlowych nie wynika obowiązek posiadania zgody spółki na zbycie udziałów, umowa spółki może wprowadzać taki wymóg. Brak zgody może skutkować nieważnością transakcji. W przypadku odmowy zarządu, wspólnik ma prawo wystąpić do sądu rejestrowego o zgodę na zbycie udziałów na podstawie „ważnych powodów”, co reguluje art. 184 § 2 Kodeksu spółek handlowych. Ważne powody mogą obejmować sytuacje takie jak przeprowadzka za granicę czy prowadzenie działalności konkurencyjnej. Sąd rejestrowy może zgodzić się na zbycie, jeżeli uzna, że istnieją uzasadnione przesłanki.
Ograniczenia wynikające z przepisów
Zbywanie udziałów może być regulowane przepisami ustawowymi, szczególnie w przypadku spółek, które posiadają nieruchomości rolne. Zgodnie z ustawą o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa (KOWR), w przypadku gdy spółka z o.o. jest właścicielem lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości rolnej o powierzchni co najmniej 5 ha, KOWR ma prawo pierwokupu na udziały w takiej spółce. Wspólnicy są zobowiązani do zawiadomienia KOWR o zamiarze zbycia udziałów, a KOWR ma 2 miesiące na skorzystanie z tego prawa (art. 1 ust. 4 ustawy o KOWR).
Ponadto, nabycie udziałów przez cudzoziemców w spółkach polskich może wymagać zezwolenia ministra właściwego do spraw wewnętrznych, jeżeli spółka jest właścicielem nieruchomości w Polsce lub nabycie to prowadzi do objęcia kontroli przez cudzoziemców (art. 1 ust. 1 ustawy o kontroli niektórych inwestycji).
Kluczowe aspekty prawne
Każda transakcja zbycia udziałów wymaga szczegółowej analizy. Ważne jest sprawdzenie czy udziały nie są obciążone np. zastawem, a także, czy spółka korzystała z dofinansowań, które mogą wprowadzać dodatkowe ograniczenia, jak np. konieczność uzyskania zgody organu finansującego na zmiany w składzie osobowym spółki.
Warto także przeanalizować obowiązki informacyjne w umowach kredytowych oraz leasingowych. Wiele umów nakłada obowiązek informowania banku lub instytucji finansowej o planowanej zmianie w składzie wspólników. Niezastosowanie się do tych zapisów może skutkować wypowiedzeniem umowy przez kredytodawcę oraz wymuszeniem natychmiastowej spłaty pozostałych zobowiązań finansowych.
Obowiązki rejestracyjne i podatkowe
Po zbyciu udziałów należy dopełnić obowiązków rejestracyjnych. Jeśli nowy wspólnik dysponuje więcej niż 10% kapitału zakładowego, zmiana musi zostać zgłoszona do Krajowego Rejestru Sądowego (art. 19 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym). Dodatkowo, jeśli zmieni się stan beneficjentów rzeczywistych spółki, należy zaktualizować informacje w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR) (art. 3 ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu).
Obowiązki podatkowe związane ze zbyciem udziałów
Zarówno sprzedawca, jak i nabywca mają określone obowiązki podatkowe:
Dla sprzedawcy:
- Podatek dochodowy – Zbycie udziałów to dochód, który podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym (PIT w przypadku osób fizycznych, CIT w przypadku osób prawnych) zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych i ustawą o podatku dochodowym od osób prawnych (stawka wynosi 19% uzyskanego dochodu).
- Koszty uzyskania przychodu – Sprzedawca może odliczyć koszty związane z transakcją, takie jak opłaty notarialne.
- Rozliczenie podatku – Dochód z tytułu zbycia udziałów powinien być wykazany w odrębnym zeznaniu PIT-38, składanym do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym.
Dla nabywcy:
- Podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC) – Nabywca jest zobowiązany do zapłaty PCC w wysokości 1% wartości rynkowej nabywanych udziałów (zgodnie z ustawą o podatku od czynności cywilnoprawnych). Podatek PCC należy uiścić w ciągu 14 dni od daty zawarcia umowy oraz złożyć odpowiednią deklarację PCC-3. Niezłożenie i niewpłacenie podatku w wyznaczonym czasie może skutkować nałożeniem kar finansowych.
Zawiadomienie spółki o przejściu udziałów
Po zawarciu umowy zbycia udziałów ważnym krokiem jest zawiadomienie spółki o dokonanym przejściu udziałów. Oba zainteresowane strony (czyli nabywca i zbywca) powinny poinformować spółkę, przedstawiając dowód przejścia udziałów, w tym umowę zbycia. Tego typu czynność jest istotna, ponieważ zbycie udziałów staje się skuteczne wobec spółki dopiero w momencie, gdy spółka otrzyma od jednej ze stron ww. zawiadomienie wraz z dowodem.
Podsumowanie
Proces zbycia udziałów w spółce z o.o. jest skomplikowany i wieloaspektowy, wymagający dokładnego zrozumienia przepisów prawnych, obowiązków rejestracyjnych oraz implikacji podatkowych. Właściwe przygotowanie i analiza wszystkich warunków oraz ograniczeń jest kluczowe dla bezpiecznego przeprowadzenia transakcji, która zaspokoi potrzeby zarówno sprzedającego, jak i kupującego.
Jeżeli masz pytania lub potrzebujesz wsparcia w tym zakresie, zachęcam do kontaktu. Zapewniam profesjonalną obsługę oraz pełne doradztwo związane z wszelkimi formalnościami prawnymi dotyczących zbycia udziałów w spółce z o.o.